Πίνακες
Υγρασία / θερμοκρασία
Mε την επίδραση της υγρασίας προκαλούνται φθορές στα έργα τέχνης σε ύφασμα, ξύλο και χαρτί αλλά και στα γλυπτά. Η υγρασία προκαλεί διαφορετικές κινήσεις στα διάφορα στρώματα των έργων τέχνης. Η επανάληψη αυτής της διαδικασίας οδηγεί σε διογκώσεις και αποκολλήσεις του υλικού της προετοιμασίας, συμπαρασύροντας και το υπερκείμενο ζωγραφικό στρώμα. Η επίδραση της θερμοκρασίας μπορεί να είναι καθοριστική σε αρκετά είδη φθορών. Η συνεχής παραμονή σε πολύ θερμό περιβάλλον υποβοηθά την ξήρανση και αποδυνάμωση του υφάσματος στις ελαιογραφίες. Μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές φθορές που προκαλούνται από την επιδραση της υγρασίας και της θερμοκρασίας είναι ρωγματώσεις στο χρωματικό στρώμα, αποκολλήσεις, παραμορφώσεις στον φορέα όπως για παράδειγμα κυμάτωση αν πρόκειται για ύφασμα και κύρτωμα ή σκέβρωμα αλλά και ρωγμές αν πρόκειται για ξύλο.
Φωτό:1-6
Φωτισμός / uv ακτινοβολία
Η υπεριώδης ακτινοβολία που περιέχεται στις ηλιακές ακτινοβολίες, επιταχύνει όλους τους μηχανισμούς φθοράς.
Έτσι είναι συνυπεύθυνη για χρωματικές αλλοιώσεις του βερνικιού, των συνδετικών μέσων, των χρωστικών, αποδυνάμωση του υφάσματος, επιφανειακή καταστροφή και αλλοίωση της όψης του ξύλου στα έργα τέχνης σε ξύλο, ρωγματώσεις, απολεπίσεις.
Βιολογική προσβολή
Ο βιολογικός παράγοντας είναι άλλη μια αιτία φθοράς των μνημείων και των μουσειακών αντικειμένων. Ο όξινος χαρακτήρας των εκκριμάτων ζώων και φυτών προσβάλλουν την πέτρα και τα οργανικά υλικά (χαρτί, ξύλο, ύφασμα, δέρμα) όπως και η δημιουργία αποικιών φυτικής προέλευσης, λειχήνες, μικροοργανισμοί, βάκιλοι και βακτήρια. Οι βιολογικοί παράγοντες ευνοούνται συνήθως από τις υψηλές τιμές της υγρασίας, σε συνδυασμό με υψηλές θερμοκρασίες και παρουσία ή όχι του φωτός.
Οι μικροοργανισμοί ασκούν χημικές και μηχανικές δράσεις στο υλικό και προκαλούν την αποδιοργάνωση της επιφάνειας, διάφορα φαινόμενα διάβρωσης ή δημιουργούν χρωματικές κηλίδες.
Άμεση επίδραση στα διάφορα υλικά έχουν και διάφορα έντομα και μικροοργανισμοί όπως μύκητες τα οποία για παράδειγμα στα έργα τέχνης σε ξύλο προκαλούν απώλεια υλικού, μείωση της μηχανικής του αντοχής που φτάνει πολλές φορές μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή του.
Οι μικροοργανισμοί που μπορεί να προσβάλλουν μία ελαιογραφία είναι συνήθως μύκητες, τα σπόρια των οποίων βρίσκονται σε αφθονία στον αέρα του χώρου.
Τα οργανικά υλικά κατασκευής μιας ελαιογραφίας προσφέρουν κατάλληλο θρεπτικό υπόστρωμα, κυρίως το ύφασμα και η προετοιμασία όταν αυτή περιέχει ζωϊκή κόλλα. Παράλληλα στην πίσω πλευρά του υφασμάτινου υποστηρίγματος δημιουργείται ένα ευνοϊκό καταφύγιο για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Φθορές σε μια ελαιογραφία μπορεί να προκληθούν και από τη δράση μικρών ζώων όπως τα τρωκτικά που μπορεί να σχίσουν ή να κάνουν τρύπες στο ύφασμα ενός έργου.
Φωτό: 7
Ανθρώπινος παράγοντας-πίνακες
Η ανθρώπινη παρουσία μπορεί να προκαλέσει φθορά στα αντικείμενα με τους ακόλουθους τρόπους:
- Με άμεση επαφή: Με το άγγιγμα ενός αντικειμένου μεταφέρεται ιδρώτας, ο οποίος περιέχει λιπαρές ουσίες και άλατα που μπορεί να λεκιάσουν και να διαβρώσουν τα αντικείμενα.
- Με αύξηση της σχετικής υγρασίας και της περιεκτικότητας του αέρα σε διοξείδιο του άνθρακα: Με τον κύκλο αναπνοής τους, οι άνθρωποι εκπνέουν αέρα που περιέχει περισσότερη υγρασία από τον αέρα που εισπνέουν. Επίσης διοχετεύουν υγρασία στον αέρα με τη μορφή της εφίδρωσης. Για το λόγο αυτό αν ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων εισαχθεί σε ένα κτήριο, θα παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της σχετικής υγρασίας, ειδικά αν ο ρυθμός εξαερισμού είναι σχετικά χαμηλός.
- Με παραγωγή δονήσεων: Το βάδισμα των ανθρώπων σε συντονισμό προκαλεί δονήσεις, οι οποίες είναι ικανές να δημιουργήσουν κραδασμούς ή να ρίξουν ένα αντικείμενο από τη βάση του αν δεν είναι κατάλληλα στηριγμένο. Επίσης η παρουσία των επισκεπτών αυξάνει το όριο της στάθμης του θορύβου.
- Με κλοπή του αντικειμένου: Πολλά μουσεία έχουν ανακοινώσει ότι κατά καιρούς έχουν κλαπεί διάφορα αντικείμενα είτε από τους αποθηκευτικούς χώρους, είτε από τους χώρους έκθεσης.
- Με βανδαλισμό του αντικειμένου: Ο άνθρωπος μπορεί από πρόθεση να σπάσει, να χαράξει, να χρωματίσει κ.λ.π. ένα έργο τέχνης. Επίσης, πολλές φορές, οι επεμβάσεις στα έργα τέχνης από μη άρτια εκπαιδευμένους ανθρώπους και η χρήση ακατάλληλων υλικών για την συντήρησή τους, μπορεί να προκαλέσουν μη αντιστρέψιμες φθορές.
Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου προκύπτουν σημαντικές φθορές, όπως σχισίματα, κτυπήματα, απολεπίσεις κ.λ.π. εξαιτίας λάθους συσκευασίας κατά την μεταφορά των έργων τέχνης λόγω ευαισθησίας του υφασμάτινου υποστηρίγματος. Τέλος σημαντικές καταστροφές προκαλούνται και από βιαστικές και ακατάλληλες συνθήκες φύλαξης.
Φωτό: 8