Υδατογραφία Με τον όρο υδατογραφία ή τον διεθνή όρο aquarella αναφερόμαστε στο είδος της ζωγραφικής στην οποία το χρώμα προκύπτει από την ανάμειξη χρωστικών σε σκόνη με νερό και κάποιο συνδετικό υλικό. Παλαιότερα το πιο κοινό συνδετικό μέσο ήταν αραβικό κόμμι. Χαρακτηριστικό της τεχνικής είναι η διαφάνεια των χρωματικών στρωμάτων.

Ελαιογραφία Ελαιογραφίες σε χαρτί συναντάμε πιο σπάνια απ΄ ότι σε άλλα υποστρώματα, καθώς το χαρτί αποτελεί πιο ευάλωτο φορέα. Στην περίπτωση αυτή η χρωστική έχει αναμειχθεί με κάποιο ξηραινόμενο έλαιο.

Τέμπερα Η ζωγραφική με τέμπερα είναι παραπλήσια της υδατογραφίας. Η βασική διαφορά τους είναι ότι η τέμπερα δίνει ένα πιο συμπαγές ζωγραφικό αποτέλεσμα, με μεγαλύτερη πυκνότητα.

Παστέλ Τα παστέλ είναι η τεχνική της ζωγραφικής στην οποία το ζωγραφικό μίγμα αποτελούμενο από χρωστικές σε σκόνη συνδυασμένες με συνδετικό μέσο (λιπαρό ή μη) χρησιμοποιείται σε μορφή crayon (ράβδων). Πρόκειται, λοιπόν, για ξηρό ζωγραφικό μέσο, το οποίο εφαρμόζεται χωρίς τη χρήση πινέλου.

Ξυλογραφία Το αρνητικό της εικόνας που θέλουμε να αποτυπωθεί, χαράσσεται σε ξύλινη πλάκα. Η επιφάνεια του ξύλου καλύπτεται κατόπιν με μελάνη και εκτυπώνεται σε χαρτί.

Οξυγραφία Η εικόνα χαράσσεται σε μεταλλική πλάκα με τη βοήθεια ισχυρού οξέως. Σε αντίθεση με άλλες τεχνικές χαρακτικής, το αποτύπωμα από το μελάνι στο χαρτί προέρχεται από τις εγχάρακτες γραμμές και περιοχές και όχι από τις άθικτες περιοχές της επιφάνειας της πλάκας.

Χαλκογραφία Το αρνητικό της εικόνας που θέλουμε να αποτυπωθεί, χαράσσεται σε πλάκα χαλκού. Πρόκειται για μία από τις πιο διαδεδομένες τεχνικές, που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη διακόσμηση εντύπων.

Λιθογραφία Ως υπόστρωμα για την αρχική δημιουργία της εικόνας χρησιμοποιείται κομμάτι λίθου, χωρίς να πραγματοποιείται χάραξη της πλάκας. Η εικόνα διαμορφώνεται εκμεταλλευόμενη την υδροφοβικότητα των λιπαρών μέσων. Οι ενυδατωμένες περιοχές δεν επιτρέπουν την επίχριση με ελαιώδη μελάνια, και άρα είναι οι περιοχές που δεν θα αφήσουν αποτύπωμα κατά την εκτύπωση. Η τεχνική αυτή επινοήθηκε το 1789 στο Μόναχο από τον Alois Senefelder.

Έγχρωμη οξυγραφία Όπως και στην περίπτωση της μονόχρωμης ή ασπρόμαυρης οξυγραφίας, η προς εκτύπωση εικόνα χαράσσεται σε μεταλλική πλάκα με τη βοήθεια ισχυρού οξέως, ενώ το αποτύπωμα από το μελάνι στο χαρτί προέρχεται από τις εγχάρακτες γραμμές και περιοχές. Για την έγχρωμη οξυγραφία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε διαφορετικού χρώματος μελάνια στην ίδια πλάκα είτε διαφορετικές πλάκες μία για κάθε μελάνι διαφορετικού χρώματος.

Μεταξοτυπία Ενώ θεωρείται πως έχει τις ρίζες της στην Άπω Ανατολή ήδη από την εποχή της εμφάνισης του χαρτιού, η μεταξοτυπία είναι η τεχνική εκτύπωσης που χαρακτήρισε τον 20ο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε ευρέως τη δεκαετία του 1930 από αμερικανούς καλλιτέχνες και γρήγορα κατέκτησε την παγκόσμια αγορά λόγω του χαμηλού κόστους και της ευκολίας εκτέλεσης. Το αρχικό στήσιμο της ζωγραφικής σύνθεσης γίνεται σε κομμάτια μεταξωτού ή άλλου υφάσματος τεντωμένα σε τελάρα (οθόνες). Η εκτύπωση, όπως και σε άλλες τεχνικές, στηρίζεται στην υδροφοβικότητα των λιπαρών μελανιών, τα οποία δεν κατακρατούνται σε ενυδατωμένες περιοχές.

Μολύβι Στις αρχές του 17ου αιώνα, ο όρος περιέγραφε ένα κομμάτι γραφίτη, έγχρωμης κιμωλίας ή κάρβουνου, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως μέσο σχεδίασης. Ήδη, όμως, από τα μέσα του ίδιου αιώνα άρχισε να χρησιμοποιείται μία λεπτή ράβδος γραφίτη προσαρμοσμένη μέσα σε μαλακό κομμάτι ξύλου. Πάντως, ο όρος μολύβι αποτελεί μία παρανόηση, καθώς προέρχεται από τον παλαιότερο χαρακτηρισμό του γραφίτη ως μαύρου μολύβδου και ουδέποτε αναφερόταν στη χρήση μολύβδου για την εκτέλεση σχεδίου.

Πενάκι
Για την εκτέλεση σχεδίων με τη χρήση πένας από φυτά, από φτερά, από μέταλλο, κ.α. χρησιμοποιήθηκαν ανάλογα με την ιστορική περίοδο, τον τόπο και τον καλλιτέχνη πολλά είδη μελανιών, δηλ. υγρών ζωγραφικών μέσων με συστατικά φυτικής ή και ζωικής προέλευσης, όπως μεταλλογαλλικά μελάνια, μελάνια αιθάλης, sepia, κ.λπ. Τα μελάνια αυτά δεν είχαν συνήθως ως συνδετικό μέσο κάποιο ξηραινόμενο έλαιο, όπως τα τυπογραφικά μελάνια.

Λευκή κιμωλία Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως μέσο για την εκτέλεση φωτισμάτων σε έργα με άλλα ζωγραφικά μέσα, κυρίως στην Αναγέννηση. Παρ’ όλ’ αυτά, χρησιμοποιήθηκε ως κύριο μέσο σχεδίασης σε σκούρα χάρτινα υποστρώματα, κυρίως δε για την εκτέλεση σπουδών για έργα ελαιογραφίας σε ύφασμα. Αγαπήθηκε ιδιαίτερα από γάλλους ζωγράφους του 18ου αιώνα.

Κάρβουνο Το κάρβουνο χρησιμοποιήθηκε από τα αρχαία χρόνια, κυρίως ως υλικό προσχεδίου για την εκτέλεση ζωγραφικών έργων με άλλα ξηρά ή υγρά μέσα. Ως κύριο μέσο έκφρασης αγαπήθηκε πολύ από τους γερμανούς ζωγράφους του 16ου αιώνα. Από τα μέσα του 17ου αιώνα, κάνει την εμφάνισή του και ένα νέο συγγενές μέσο, το ‘oiled charcoal’ που προκύπτει από την εμβάπτυνση ράβδων από κάρβουνο σε ξηραινόμενο έλαιο, πχ. λινέλαιο.

Χρωματιστά κραγιόνια και μικτές τεχνικές Πολλές φορές οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν συνδυασμό διαφορετικών τεχνικών για να εκφραστούν πάνω στο χάρτινο υπόστρωμα. Οι συνδυασμοί που μπορούν να προκύψουν είναι αμέτρητοι. Παρ’ όλ’ αυτά, συχνά χρησιμοποιήθηκαν χρωματιστά κραγιόνια σε συνδυασμό με λευκή κιμωλία και κάρβουνο. Στο παρελθόν ο όρος είχε χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει μικρές ράβδους κιμωλίας (από την γαλλική λέξη craie = κιμωλία). Τα σύγχρονα κραγιόνια αποτελούνται από χρωστικές σε συνδυασμό με ένα λιπαρό, κηρώδες ή ελαιώδες συνδετικό μέσο.

Είναι το χαρτί που δεν έχει κατασκευαστεί με βιομηχανικά μέσα. Αποτελείται από κυτταρινούχες φυτικές ίνες που περιέχονται στο βαμβάκι, το λινάρι, την κάνναβη, ορισμένα ιαπωνικά είδη, κ.α. Η παραδοσιακή χαρτοποιητική διαδικασία στηρίζεται στις ίδιες βασικές αρχές εδώ και αιώνες, δηλ. από τις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα που κατασκευάστηκε το πρώτο χαρτί. Στον ευρωπαϊκό χώρο, ιστορικά οι πρώτες ύλες για την κατασκευή χαρτιού είναι τα λινά και βαμβακερά ράκη. Το χειροποίητο χαρτί είναι διακριτό από τις ανομοιομορφίες στην υφή του.

Το επίπεδο καλούπι πάνω στο οποίο διαμορφώνεται το φύλλο του χαρτιού από τον υγρό χαρτοπολτό, κατασκευαζόταν αρχικά από φυτικά υλικά. Με την μεταφορά της χαρτοποιίας στην Ευρώπη το καλούπι γίνεται μεταλλικό, αποτελούμενο από πλέγμα πυκνών κάθετων και πιο αραιών οριζόντιων συρμάτων. Το χαρτί που διαμορφώνεται σε ένα τέτοιο καλούπι φέρει τα αντίστοιχα ίχνη και χαρακτηρίζεται ως χαρτί με γραμμώσεις (laid).

Κατά τον 18ο αιώνα, στην Ευρώπη κατασκευάζεται το χαρτοποιητικό καλούπι με πυκνή οριζόντια και κάθετη ύφανση. Έτσι, παράγονται ανθεκτικά χαρτιά με αντίστοιχη εμφάνιση (wove).

Συχνά, στην ύφανση των χειροποίητων χαρτιών διακρίνεται ένα σχέδιο υπό διερχόμενο φωτισμό. Πρόκειται για το υδατόσημο, το οποίο προκύπτει από την στερέωση ενός συρμάτινου πλέγματος στο χαρτοποιητικό καλούπι. Τα υδατόσημα κατά την εμφάνισή τους μπορεί να αποτελούσαν μυστικιστικά σύμβολα, ενώ αργότερα φανέρωναν την προέλευση και την επωνυμία ενός χαρτόμυλου, αλλά και διαχώριζαν διαφορετικές ποιότητες και μεγέθη χαρτιών.

Λεπτομέρεια από το έργο. Το «κεφάλι του γελωτοποιού» (foolsculp), παραπέμπει, σύμφωνα με σύγχρονες βιβλιογραφικές πηγές στο υδατόσημο του Γαλλικού χαρτόμυλου Moulin du Verger du Puymoyen που λειτουργούσε από το 1539. Σύμφωνα βέβαια με άλλες αναφορές, το συγκεκριμένο υδατόσημο θεωρείται, ότι όριζε ένα μέγεθος χαρτιού 34 Χ 43 εκ.

Η ανάγκη για μαζική παραγωγή χαρτιού οδήγησε στην εφεύρεση χαρτοποιητικών μηχανών. Η χρήση των μηχανών αυτών πρόβαλλε επιτακτικά την ανάγκη για εύρεση και άλλων πρώτων υλών πέρα από τα ράκη. Το χαρτί κατασκευάζεται πλέον από ίνες ξύλου οι οποίες, όμως περιέχουν μεγάλο ποσοστό λιγνίνης.