Εισαγωγή
Η Συμβολή της ψηφιακής τεκμηρίωσης στη διασωστική και παρεμβατική Συντήρηση των Έργων Τέχνη.
Το έργο τέχνης, ως λόγος του ανθρώπου που εκδηλώνεται μέσω της ύλης, υπόκειται στις διεργασίες των φυσικών νόμων που διέπουν τον πλανήτη μας όσον αφορά τη καταπόνηση και τη φθορά των υλικών στοιχείων που το απαρτίζουν. Ιδιαίτερα το χρονοδιάγραμμα της μακροβιότητας του εξελίσσεται στο χωρο-χρόνο , σε συνθήκες που τις περισσότερες φορές αντιβαίνουν στην φυσική διατήρηση της αρχικής μορφής του.
Ο άνθρωπος με τις ειδικές γνώσεις, ο συντηρητής- θεραπευτής έργων τέχνης, χρησιμοποιώντας τις τελευταίες επιστημονικές κατακτήσεις, παρεμβαίνει στη ζωή των έργων τέχνης και επιτυγχάνει, όπως η ιατρική, να αναστείλει όλους τους φθοροποιούς παράγοντες, που συντελούν στην καταπόνηση ή στο εκφυλισμό των υλικών του στοιχείων.
Οπωσδήποτε, η προσπάθεια για την επίτευξη του σκοπού αυτού, απαιτεί ευρύτερη συνεργασία πολλών και διαφορετικών επιστημονικών κλάδων. Όπως των θετικών επιστημών που προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες, για την ερμηνεία των αιτιών που δημιούργησαν τη καταπόνηση των υλικών αλλά και για τη πληρέστερη εικόνα της όλης αρχιτεκτονικής δομής του έργου τέχνης. Η γνώση αυτή βοηθά τους συντηρητές των έργων τέχνης, να προσδιορίσουν τις σωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες που πρέπει να εφαρμοστούν για κάθε έργο ξεχωριστά.
Η Συνεργασία με τους θεωρητικούς της τέχνης, συμβάλλει στη πληρέστερη γνώση των ιστορικών συνθηκών και το εικαστικό περιβάλλον της εποχής που δημιουργήθηκε το έργο τέχνης, αλλά και στην Μουσειολογική έκθεση του έργου.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η εθνική Πινακοθήκη- Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου άρχισε να αξιοποιεί τις ερευνητικές καινοτομίες για τη διάσωση και συντήρηση των έργων της, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διάσωση και συντήρηση του ενός εκ των τριών καμένων έργων του Παρθένη, σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Αρχαιολογία το 1986.
Στο διάβα των χρόνων, οι επιστημονικές επιτυχίες, στο χώρο της διάσωσης και συντήρησης των έργων τέχνης, οδήγησαν το 1993, στην πρώτη πιλοτική εφαρμογή των νέων τεχνολογιών. Η Δ/νση Συντήρησης και αποκατάστασης των έργων τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης σε συνεργασία με το Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιο Θράκης και τον καθηγητή Γεράσιμο Κέκκερη αξιοποίησαν την τεχνολογία της εποχής δημιουργώντας την πρώτη βάση δεδομένων με θέμα τη διάσωση και συντήρηση των έργων τέχνης.
Η βάση δεδομένων του προγράμματος περιείχε εικόνες και πληροφορίες που αναφέρονταν σε παλαιότερες επεμβάσεις σε πίνακες ζωγραφικής, σε ερευνητικές εργασίες, όπως την τομογραφία του ζωγραφικού χρώματος, σε εκθέσεις συντήρησης, σε υλικά, σε αποτελέσματα επεμβάσεων, σε στατιστικά στοιχεία κ.τ.λ.
Σήμερα η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, με την συνεργασία του επιστημονικού της προσωπικού, παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα με θέμα: «Η Συντήρηση έργων τέχνης στην ψηφιακή εποχή- εμπερία, διάχυση της γνώσης, συμμετοχή»
Η ανάπτυξη ευφυών/οπτικών ηλεκτρονικών συστημάτων, δίδει τη δυνατότητα προσβασιμότητας σε πληροφορίες αλλά και προσέγγισης με ένα ευρύτερο διεθνές φάσμα συνεργασιών, όπως μεγάλα Μουσεία του εξωτερικού, που διαθέτουν ερευνητικό έργο, με Πανεπιστήμια, με Ερευνητικά Ιδρύματα, (Ι.Τ.Ε. Ηρακελείου Κρήτης, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος), με Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα συντήρησης έργων τέχνης, της Ελλάδος και του εξωτερικού. κτλ.
Παράλληλα, έχουν σχεδιαστεί και εκπονηθεί εκπαιδευτικά προγράμματα και διαδραστικά παιχνίδια σχετικά με τη συντήρηση των έργων τέχνης, που απευθύνονται περισσότερο σε νεανικές ηλικίες. Οι εφαρμογές αυτές έχουν ως στόχο την ευαισθητοποίηση των νέων σε θέματα που αφορούν την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Η ηλεκτρονική απεικόνιση, η τεχνολογία των υπολογιστών υπερπηδούν τα εμπόδια, απόστασης, του απομονωτισμού, της πολιτικής των άνισων ευκαιριών, επιτρέποντας στους χρήστες να κινούνται μεταξύ των θεμάτων του ενδιαφέροντος τους διαδραστικά, κατακτώντας γνώση, εκπαίδευση, καλλιέργεια.
Η σύγχρονη τεχνολογία, με τη δημιουργία πληροφορία - εικόνα συντάσσουν ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των χώρων έρευνας- διάσωσης- θεραπείας –διατήρησης – προσέγγισης των έργων τέχνης.
Ανοίγει καινούργιους μακρινούς ορίζοντες για τη στρατηγική, διαχείρισης και διάχυσης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Δρ. Μιχαήλ Β. Δουλγεριδης
Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Συντήρησης
και Αποκατάστασης Έργων Τέχνης της ΕΠΜΑΣ
1 - Σ. Μουρούτσος και Γ.Κέκκερης , ΄΄ Καταγραφή και παρουσίαση έργων τέχνης με πολυμέσα΄΄ Πρακτικά συμποσίου – Art & Technology, sel. 134-144, Δ/νση Συντήρησης Εργων Εθνικής Πινακοθήκης, Νοέμβριος 1993.
2 – Μ.Δουλγερίδης και Γ. Κέκκερης , ΄΄Ηλεκτρονική αρχειοθέτηση και συντήρηση έργων τέχνης ΄΄ ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, Νο30-31 σελ. 20 1994