Γλυπτά

Υγρασία
Η μεταβολή της υγρασίας του περιβάλλοντος έχει μεγάλη επίδραση στη διατήρηση των υλικών. Η απορρόφηση ή η απομάκρυνση υγρασίας από το περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει μεταβολές στο σχήμα ενός έργου τέχνης με αποτελέσματα που συχνά είναι μη αντιστρέψιμα όπως σπασίματα, διόγκωση, στρέβλωση κλπ. Επίσης η αυξημένη υγρασία στο περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε διάβρωση  ή και στην ανάπτυξη μικροοργανισμών. Επιπλέον, η αυξημένη υγρασία προκαλλεί διόγκωση των μεταλλικών συνδέσμων (που μπορεί να βρίσκονται εσωτερικά στη δομή ενός έργου) η οποία οφείλεται στα προϊόντα της οξείδωσης που δημιουργούνται στην
επιφάνεια των συνδέσμων αυτών και αυξάνουν σημαντικά τον όγκο με αποτέλεσμα μηχανικές τάσεις κλπ.

Θερμοκρασία
Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αποτελεί έναν παράγοντα φθοράς στα έργα, κυρίως σε συνδυασμό με τη σχετική υγρασία. 
Επίσης, αποτελεί παράγοντα φθοράς για έργα που έχουν συντηρηθεί στο παρελθόν, καθώς μπορεί να αλλοιώσει τα συγκολλητικά υλικά ή τα προστατευτικά της επιφάνειας. 
Επιπλέον, τυχόν θερμοκρασιακές μεταβολές προκαλούν διαστολές και συστολές στα διάφορα
υλικά γεγονός που οδηγεί στην ανάπτυξη μηχανικών τάσεων και συνεπώς ρωγμών, αποκολλησεων κλπ.

Άλατα υγρασία
Τα διαλυτά άλατα αποτελούν εναν σημαντικότατο και πολύ καταστροφικό παράγοντα φθοράς των υλικών με πορώδες ανεξαρτήτου της χημικής τους σύστασης. Τα κυριότερα διαλυτά άλατα που μπορεί να εμφανιστούν στα έργα τέχνης είναι χλωριούχα, θειικά, νιτρικά και ανθρακικά, τα οποία μπορεί να προέρχονται απο το έδαφος, διάφορα υλικά που γειτνιάζουν με το έργο, το νερό ποτίσματος κλπ. 

Νερό – παγετός
Το νερό είναι ενας πολύ σημαντικός παράγοντας φθοράς γιατί συμμετέχει στη διαδικασία λειτουργίας και άλλων παραμέτρων όπως μεταφορά, κρυστάλλωση κλπ. αλάτων, μεταφορά αέριων ρύπων (βροχή), χημικές αντιδράσεις οξείδωσης κλπ.,  ανάπτυξη ωσμωτικών πιέσεων, βιολογική δράση, μηχανικές τάσεις κλπ. 

Η δράση του παγετού αφορά κυρίως σε έργα που εκτίθενται σε εξωτερικό περιβάλλον και σε περιοχές που έχουν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη χειμερινή περίοδο. Το νερό και η υγρασία που μπορεί να βρίσκονται εσωτερικά στους πόρους ενός έργου, παγώνει αν η θερμοκρασία πέσει κάτω από το μηδέν και μπορεί να προκαλέσει ρηγμάτωση, αποσάθρωση και λοιπές μηχανικές καταπονήσεις, λόγω αύξησης του όγκου του. 
Φωτ:1-6


Φωτισμός / uv ακτινοβολία

Η υπέρυθρη (IR) και η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία μπορούν να προκαλέσουν φθορά κυρίως σε κάποια από τα οργανικά υλικά που υπάρχουν σε μία συλλογή έργων γλυπτικής (π.χ. υφάσματα ή χρώματα) αλλά και σε υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στην συντήρηση του. Η φθορά αφορά στην αισθητική αλλοίωση ή της χημικής σύστασης ή της συνοχής.

Φωτ:7

Βιολογική προσβολή

Η βιολογική προσβολή των έργων γλυπτικής αναφέρεται κυρίως σε μύκητες (μούχλα), βακτήρια, άλγη, λειχήνες, δέντρα, φυτά, έντομα (ξυλοφάγα έντομα) αλλά και περιττώματα ιπτάμενων και λιγότερο συχνά σε φθορά που μπορεί να προκληθεί από ζώα μικρού μεγέθους όπως ποντίκια, αρουραίους κλπ. 
Φωτ: 8


Ανθρώπινος παράγοντας

Η φθορά που μπορεί να προκαλλέσει ο άνθρωπος στα έργα τέχνης μπορεί να είναι ακούσια (λάθη που γίνονται χωρίς να γνωρίζει κανείς ότι προκαλεί φθορά), βανδαλισμοί, φθορά από χρήση ή ακόμη και έμμεσα, δημιουργώντας ή επιταχύνοντας παράγοντες φθοράς στο περιβάλλον των γλυπτών.  

Συντήρηση στο παρελθόν
Υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν κατά τις επεμβάσεις συντήρησης, δεν τηρούν τις σημερινές παγκόσμιες προδιαγραφές ενδεδειγμένων υλικών συντήρησης έργων τέχνης. Συχνά έχουν αλλοιωθεί αισθητικά ή έχουν χάσει χαρακτηριστικές  ιδιότητές τους, για παράδειγμα την συγκολλητική τους ικανότητα. 

Ακατάλληλα υλικά συσκευασίας – αποθήκευσης
Συχνά τα έργα τέχνης συσκευάζονται με υλικά ή με τρόπο που ενώ είναι ασφαλή για μια σύντομη μετακίνηση είναι ακατάλληλα για μακροχρόνια αποθήκευση. Για παράδειγμα κάποια πλαστικά υλικά είναι βιοδασπώμενα και αποσυντήθενται με την πάροδο του χρόνου ή μια αυτοκόλλητη ταινία χάνει τη συγκολλητική της ικανότητα μετά από λίγο καιρό ή ένα μέταλλο που έχει συσκευαστεί πολύ καλά και είναι αεροστεγώς κλεισμένο μπορεί να διαβρωθεί από εγκλωβισμένη υγρασία.

Φωτ:9-10

Ενδογενείς παράγοντες
Ατέλειες κατασκευής έργου 
Κάποια έργα παρουσιάζουν ατέλειες κατά την κατασκευή τους, που μπορεί να οφείλονται στη χρήση ακατάλληλου ή όχι σωστά επεξεργασμένου υλικού, αλλά και σε λάθη στις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν. Έτσι, τα υλικά δεν αποδίδουν τη μέγιστη αντοχή τους. Αν ένα γλυπτό έχει κάποια ατέλεια κατά την κατασκευή του, αυτός ο παράγοντας φθοράς είναι συνήθως δύσκολο ή και αδύνατο να αντιμετωπιστεί και πρέπει να ληφθούν προληπτικά μέτρα για την προστασία του. Ένα παράδειγμα ατέλειας μπορεί να είναι η λανθασμένη διαδικασία ψησίματος ενός κεραμικού, οπότε το πρόβλημα παρουσιάζεται στη δομή του υλικού και το γλυπτό παρουσιάζει χαρακτηριστικά όπως ευθραυστότητα, ευθρυπτότητα κλπ.

Ασυμβατότητα υλικών
Τα διαφορετικά υλικά που μπορεί να χρησιμοποιούνται παράλληλα σε ένα έργο έχουν συχνά διαφορετική αντιδραση στους παράγοντες φθοράς και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Η ασυμφωνία των υλικών είναι δυνατό να οδηγήσει στην αστοχία τους, στη μείωση της διάρκειας ζωής τους, ή την εκλεκτική διάβρωση ενός από τα υλικά για την προστασία του άλλου. Για παράδειγμα, κατά τη δημιουργία προπλασμάτων σε γύψο χρησιμοποιείται σιδερένιος σκελετός για ενίσχυση του γύψου, που είναι υγροσκοπικό υλικό. Παρόλα αυτά, αν ο σκελετός είναι πλήρως καλυμμένος με γύψος και δεν έρχεται σε επαφή με το οξυγόνο, δεν διαβρώνεται. 

Φωτ: 11-14

Εξωγενείς παράγοντες

Μηχανικές καταπονήσεις
Μηχανικές καταπονήσεις προκαλούνται στα γλυπτά είτε λόγω κατασκευής (κάποιες φορές τμήματα του έργου δέχονται μεγάλα βάρη ή έχουν ελλειπή στήριξη) είτε από λάθος χειρισμούς κατά τη μετακίνηση του έργου είτε αν κάποιος εξωγενής παράγοντας προκαλέσει τέτοιου τύπου φθορά (όπως αν κάτι βαρύ πέσει πάνω στο έργο ή αν βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο όπου συχνά τα παιδιά ανεβαίνουν στα γλυπτά). Η μηχανική καταπόνηση προκαλεί στρέβλωση ή αλλοίωση του σχήματος ή σπάσιμο 

Σκόνη
Η ατμοσφαιρική ρύπανση σε εσωτερικό χώρο μπορεί να επηρεάσει την κατάσταση διατήρησης του έργου. Η σκόνη και λοιπά μικρο-σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα μπορεί να προκαλέσουν φθορά από τριβή στην επιφάνεια ή να προκαλλέσει άλλους παράγοντες φθοράς λόγω της υγροσκοπικής φύσης της, όπως η ανάπτυξη μικροοργανισμών.  

Ατμοσφαιρική ρύπανση
Στα έργα που εκτίθενται σε εξωτερικούς χώρους, και ειδικά στην αστική ατμόσφαιρα, όπου αιωρούνται πολλοί και διαφορετικής προέλευσης αέριοι ρυπαντές, μπορεί να προκληθεί  υποβάθμιση του υλικού του έργου (γυψοποίηση ή ζαχαροποίηση) ή να δημιουργηθούν μαύρες κρούστες. 

Σεισμικές δονήσεις
Οι σεισμικές δονήσεις, εκτός από θραύσεις λόγω πτώσεων δομικών υλικών από το κτίριο, μπορεί να υπάρχουν πτώσεις των έργων, όπου η φθορά προκαλείται στο ίδιο το έργο, αλλά συχνά και σε διπλανά έργα (γιατί μπορεί να πέσει πάνω τους).  

Φωτ: 15-17

  • Πράσινα προϊόντα διάβρωσης λόγω υγρασίας σε μπρούντζινη προτομή.
  • Πράσινα προϊόντα διάβρωσης λόγω υγρασίας στο κατώτερο τμήμα του γλυπτού
  • Σιδερένιο έργο με οξειδωμένη επιφάνεια, κατά τη διάρκεια του καθαρισμού
  • Αλλοίωση του συγκολλητικού υλικού
  • Στρώμα αλάτων που έχουν επικαθίσει στην επιφάνεια μεταλλικού έργου
  • Παγετός και χιόνι, σπάνια φαινόμενα στην περιοχή της Αθήνας.
  • Προστατευτικό κερί σε ξύλινο έργο που έχει υποστεί αλλοίωση λόγω ακτινοβολίας (έχει λευκανθεί)
  • Ανάπτυξη βρύων στην επιφάνεια πήλινου έργου λόγω υγρασίας.
  • Φθορά της πατίνας λόγω τριβής με τους ανθρώπους, που ανεβαίνουν πάνω του
  • Αλλοίωση των υλικών παλιών επεμβάσεων
  • Πρόβλημα συνοχής σε άψητο κεραμικό
  • Δημιουργία μαύρης επικάθισης από τα νερά που λιμνάζουν στις κοιλότητες λόγω κατασκευής του έργου.
  • Διαβρωμένος μεταλλικός σκελετός σε γύψινο έργο.
  • Διόγκωση μεταλλικού σκελετού που προκάλεσε θραύσεις στο έργο
  • Θραύση κεραμικού έργου από μηχανική καταπόνηση
  • Συσσώρευση σκόνης στην επιφάνεια γύψινου έργου που φθείρει την επιφάνεια λόγω υγροσκοπικότητας. Στη φωτογραφία τμήμα έργου κατά τον καθαρισμό του.
  • Μαύρη κρούστα σε λίθινο έργο λόγω της ρυπασμένης ατμόσφαιρας του αστικού περιβάλλοντος

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΜΒΟ

ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΣΥΣΚΕΥΗΣ ΥΨΗΛΟΤΕΡΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ